تحلیل مفهوم دولت مشروطه (با تاکید بر نظرات شیخ فضل الله نوری)

شکل‌گیری نهضت مشروطه و در پی آن بر‌پایی نظام مشروطه پارلمانی در ایران، نقطه عطفی در تاریخ این مرز و بوم به شمار می‌آید چرا که نظریه دولت مشروطه گامی به سوی تحدید قدرت سیاسی پادشاه با محوریت پارلمان می‌باشد. در بررسی نظریه دولت مشروطه در ایران و نظریات مطرح شده در پیرامون آن علی‌الخصوص نظریات شیخ فضل الله نوری در این خصوص شاهد بروز پاره‌ای منازعات در برداشت از برخی مفاهیم هستیم که مهمترین این مفاهیم عبارتند از قانون، آزادی و نسبت میان شریعت و قانون مدرن یا به عبارت بهتر رابطه میان دین و دولت اما از آنجا که دولت مشروطه ترجمانی است که ایرانیان از غرب گرفته‌اند برای گره‌گشایی از منازعات باید نظریه دولت مشروطه را از مبداء که در اروپای دوران میانه و نوزایش قرن دوازدهم ریشه دارد واکاوی و بررسی کرد از این رو با محور قرار دادن سه گانه قانون، آزادی و رابطه دین و دولت در آراء و عقاید تنی چند از اندیشمندان غربی یعنی آکوئیناس، فیلمر، هابز و لاک به بررسی سیر تکاملی این نظریه و نتایج حاصل از آن از جمله تغییر در نگرش نسبت به منشاء حاکمیت، جدایی دین از دولت و...پرداخت شده و در ادامه سه گانه فوق را با نگاهی به اندیشمندان غربی در آرا و عقاید روشنفکران ایرانی (میرزا فتحعلی آخوندزاده و میرزا عبدالرحیم طالبوف تبریزی) که پیشگامان ورود اندیشه‌های مدرن و نظریه دولت مشروطه بودند و نتایج آن مورد بررسی قرار می‌گیرد و در نهایت امر این نظریه در دیدگاه روحانیت دوره قاجار و در راس آن‌ها میرزای نائینی که سعی در بومی سازی نظریه مشروطه با اتکا به اصول و قواعد فقه تشیع و شریعت اسلام داشت و شیخ فضل الله نوری که با استفاده از همین ابزار به نتیجه‌ای بر خلاف نظر نائینی می‌رسد مورد واکاوی و بررسی قرار گرفته و در نهایت امر تفاوت و نتایجی که از دو سنت مختلف (یعنی سنت اسلامی و سنت مسیحی) در خصوص دولت مشروطه حاصل می‌شود مورد توجه قرار گرفته است. واژگان کلیدی: مشروطه، مشروطه مشروعه، قانون، آزادی، دین و دولت، شیخ فضل الله نوری